Author
იელგერ გრონეველდი
იელგერ გრონეველდი
ბორდის წევრი, საერთაშორისო უსაფრთხოების და თავდაცვის განყოფილება,
D66 ლიბერალ-დემოკრატიული პარტია, ნიდერლანდები
იქნება კი ნიდერლანდები დომინოს ის პირველი ქვა, რომელიც ევროპის არჩევნების სეზონზე პოპულიზმის გამო დაეცემა? გასულ კვირას სწორედ ეს იყო საერთაშორისო მედიის განხილვის ძირითადი საგანი, მიუხედავად იმ ფაქტისა, რომ ნიდერლანდებში არჩევნები, როგორც წესი, შედარებით მშვიდად და „მოსაწყენადაც“ კი მიმდინარეობს ხოლმე.
ბრიტანეთის ბრექსითის რეფერენდუმის და აშშ-ში დონალდ ტრამპის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ, ევროკავშირის წამყვან სახელმწიფოებში 2017 წელს დაგეგმილი არჩევნები შემდეგ კითხვას აჩენს: არის თუ არაე ვროკავშირის მომავალი საფრთხის ქვეშ? აღსანიშნავია, რომ სწორედ ნიდერნალდები იყო ის ქვეყანა, რომელმაც დიდ ბრიტანეთში განვითარებულ მოვლენებს წინ გაუსწრო და ჯერ კიდევ, 2016 წლის აპრილში უკრაინის ევროკავშირთან ასოცირების შეთახმების რატიფიცირებას რეფერენდუმზე მხარი არ დაუჭირა. ეს ყოველივე კი ასოცირების შეთანხმების წინააღმდეგ წარმოებული ხანგრძლივი და ძლიერი პოპულისტური კამპანიის შემდეგი იყო, რომელიც ბრიტანეთში წარმოებულ ევროკავშირიდან გამოსვლის კამპანიის პარალელურად მიმდინარეობდა.
პრემიერ მინისტრმა მარკ რუთემ, კონსერვატიულ-ლიბერალური „სახალხო პარტია თავისუფლებისა და დემოკრატიისთვის“ (VVD) წარმომადგენელმა გამარჯვების შემდგომ მის მიერ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ნიდერლანდებმა „გზა არ დაუთმო პოპულიზმის მცდარ(ნეგაიურ) სახეობას.” მართლაც, პოპულიზმის „მცდარ სახეობაზე“ აქცენტის გაკეთება სწორია, რამდენადაც პოპულიზმის ფესვები ნიდერლანდების მეინსტიმულ პოლიტიკაში არსებობს. საინტერესოა, გავაანალიზოთ ის თუ რა მოხდა.
არსებობდა ვარაუდი, რომ ანტი-ისლამისტი და ევროკავშირის მოწინააღმდეგე პოპულისტი ლიდერი ხირთ ვილდერსი „პარტია თავისუფლებისთვის“-დან (PVV) მოიგებდა არჩევნებს, პარლამენტში ყველაზე დიდი ფრაქციის მოპოვებით. PVV-ს გამარჯვება კოალიციური მთავრობის ჩამოყალიბებას შესაძლებელს გახდიდა. აღნიშნულ მთავრობას კი ვილდერსი ედგებოდა სათავეში, როგორც ქვეყნის პრემიერ მინისტრს. სწორედ ეს იყო ის პოსტი რომელსაც ვილდერსი ღიად ესწრაფვოდა. აღსანიშნავია, რომ ვილდერსი დაახლოებულია საფრანგეთის „ეროვნული ფრონტის“ ლიდერ მარინ ლე პენთან, რომელიც აპრილის საპრეზიდენტო კამპანიაში იღებს მონაწილეობას.
თუმცა, ეს ვარაუდი არ გამართლდა. ვილდერსის PVV პარტიას თანდათანობით შეუსუსტდა პოზიცია, განსაკუთრებით მკაფიოდ კი ეს იანვრის გამოკითხვების შემდეგ გამოჩნდა. პოზიციის შესუსტება საჯარო დებატებში მისმა არ ყოფნამ და რამდენიმე შემთხვევაში, ნაკისრ ვალდებულებებზეც უარის თქმამ გამოიწვია. იანვრის შუა რიცხვების პრემიერ მინისტრმა რუტემ ტაქტიკური სხვლა განახორციელა და PVV-სთან ერთად ქვეყნის მართვის შესაძლებლობა ექსპლიციტურად გამორიცხა, მაშინ როცა აქამდე ის ამ შესაძლებლობის საკითხს ღიად ტოვებდა და მიიჩნევდა, როგორც „ძალიან საეჭვოს”. თუმცა, კი ცხადი იყო, რომ სწორედ რუტეს პარტია იქნებოდა ის კოალიციური პარტნიორი, რომელსაც თავად ვილდერსი აირჩევდა. როგორც ჩანს, ამის შემდგომ ბევრმა გაიაზრა, რომ ვილდერსისთვის ხმის მიცემა ამ ხმის დაკარგვის ტოლფასი იქნებოდა, რამდენადაც PVV სხვა ყველა ძირითადმა პარტიამაც უარყო.
რაც შეეხება ქრისტიან-დემოკრატებს (CDA), მათ ის ნიშა შეავსეს, რომელიც PVV-მ ცარიელი დატოვა საარჩევნო კამპანიის დრო. აიღო რა ნაციონალისტური დღის წესრიგი, CDA აქცენტს აკეთებდა ორმაგი მოქალაქეობის აკრძალვაზე, ახალგაზრდებისთვის სავალდებულო საჯარო სამსახურის აუცილებლობასა და სკოლაში ეროვნული ჰიმნის შესრულების მნიშვნელობაზე. მათ ასევე ხაზი გაუსვეს ქრისტიანული ღირებულებების და ნორმების მნიშვნელობას სოციალური პროგრესისა და თანასწორობის მიღწევაში. ეს კი შეიძლება ითქვას, რომ ერთგვარი ირონიული შეუსაბამობაა, რამდენადაც მე-20 საუკუნეში სწორედ CDA იყო ის პარტია, რომელიც აქტიურად ბლოკავდა ლიბერალური პროგრესის ყველა მცდელობას.
აღსანიშნავია ისიც, რომ უკანასკნელ პერიოდში, ნიდერლანდებსა და თურქეთს შორის არსებული დიპლომატიური უსიამოვნების ფონზე, CDA-მ ისიც კი განაცხადა, რომ ევროკავშირმა თურქეთთან ასოცირების შეთახმება უნდა გააუქმოს. აქ კი უკვე VVD-მ მოახდინა პოზიტიური შთაბეჭდილება ამომრჩეველზე. პრემიერ მინისტრმა ლიდერობა გამოამჟღავნა, თავის თავზე აიღო რა ინიციატივა – გადაედგა გარკვეული ნაბიჯები თურქეთის კაბინეტის იმ წევრებთან მიმართებაში, რომლებიც ნიდერლანდებში შესვლას ქვეყანაში არსებული ინსტრუქციების უგულებელყოფით ცდილობდნენ, რაც საბოლოოდ, პრემიერ მინისტრს და მის პარტიას არჩევნებში გამარჯვებაში დაეხმარა.
ახალი მთავრობის ჩამოყალიბება ამ კვირაში იწყება და პოტენციურ კოალიციურ პარტნიორებთან შეთანხმების და თანამშრომლობის პროცესი ჯერ კიდევ მიმდინარეობს. ტრადიციულად, ეს პროცესი თვეების განმავლობაში გრძელდება. აღსანიშნავია ისიც, რომ 1970-იანი წლების დასაწყისის შემდეგ, მაშინ როცა 12-მა პარტიამ მოიპოვა პარლამენტში ადგილი, ამ უკანასკნელი არჩევნების შედეგებით წარმომადგენლობა ყველაზე მეტად ახლა არის ფრაგმენტირებული. იმისათვის, რომ შეიქმნას ისეთი მთავრობა, რომელსაც საპარლამენტო უმრავლესობა გაუმაგრებს ზურგს, ამჯერად სულ მცირე ოთხი პარტიის მონაწილეობა არის საჭირო.
ფოტო: BBC
უკვე არსებობს საერთო კონსენსუსი იმათან დაკავშირებით, რომ ახალი მთავრობის ცენტრალური ნაწილი კონსერვატიულ-ლიბერალური პარტია VVD, ქრისტიან-დემოკატები და სოციალ-დემოკრატები D66 იქნება. საერთო ჯამში, ერთობლივად, მათ 150-დან 71 ადგილი ექნებათ პარლამენტში. რაც შეეხება იმას, თუ ვინ იქნება მეოთხე პარტია კოალიციაში, ეს ჯერ კიდევ არ არის ცნობილი. შეიძლება ითქვას, რომ პარლამენტში შესული კიდევ სამი პარტიიდან „ლეიბორისტული პარტია“ (PvdA) ნაკლებ სავარაუდოა, რამდენადაც ისინი ამ არჩევნებში მასიურად დამარცხდნენ და ამჯერად 38-ის ნაცვლად 9 ადგილით იქნებიან წარმოდგენილნი. ეს მარცხი, ეკონომიკური კრიზისის შემდეგ ქვეყნის ლიბერალებთან ერთად მართვის ერთგვარ საფასურად შეიძლება მივიჩნიოთ. სხვა კანდიდატები არიან ასევე: „ქრისტიანული კავშირი“ და“ მწვანე მემარცხენეები“, ეს უკანასკნელი კი, 14 ადგილით იქნება წარმოდგენილი.
თუმცა, როგორც არ უნდა დაკომპლექტდეს მთავრობა, ამას ნიდერლანდების საგარეო პოლიტიკაზე მნიშვნელოვანი გავლენა მაინც არ ექნება. მაგალითად, პრემიერ მინისტრმა რუტემ მტკიცედ დაიცვა ევროკავშირ-თურქეთის ლტოლვილების თემაზე მიღწეული შეთანხმება, რომელიც 2016 წელს ნიდერლანდების ევროკავშირის პრეზიდენტობის პერიოდში აღნიშნული ქვეყნის ძალისხმევით იქნა მიღწეული. იმისათვის, რომ აღნიშნული შეთანხმება კვლავ შენარჩუნდეს, ფორმალურად, ევროკავშირმა თურქეთთან მოლაპარაკებები – ასოცირების და უვიზო მიმოსვლაზე საკითხებზე – კვლავ უნდა გააგრძელოს. ეს კი, ერთგვარ შარადაზე ოდნავ უფრო უკეთესად გამოიყურება თურქეთის შიგნით მიმდინარე მოვლენების გათვალისწინებით.
მსგავსი ტიპის შეთანხმება ლტოლვილებთან დაკავშირებით, ოღონდ ამჯერად უკვე აფრიკულ ქვეყნებთან მიმართებაში, რუტეს VVD პარტიის მიერ არის ხელშეწყობილი. VVD-ს ლიბერალი პარტნიორი D66, რომელიც ALDE-ს პარტიათა ოჯახის ნაწილია, ეწინააღმდეგება მსგავსი ტიპის შეთანხმებებს, რამდენადაც თვლის, რომ ისინი, ხშირ შემთხვევაში, წინააღმდეგობაში მოდის გაეროს ხელშეკრულებებთან და მორალთან დაკავშირებულ შეკითხვებსაც ბადებს. თუმცა, ამ შემთხვევაში საკითხავია ის, თავად D66-ს თუ შეუძლია ზემოთაღნიშნული პოლიტიკის შცვლა. D66 მიისწრაფის და ცდილობს, რომ მოხდეს ევროკავშირის დემოკრატიზაცია; გადასცეს მანდატები ბრიუსელს; ჩადოს ინვესტიცია ევროკავშირის მეზობლებთან ურთიერთობებში, თუმცა, ბევრი ახლა ეწინააღმდეგება მსგავსი ტიპის „ევროფილური“ ქმედებების განხორციელებას.
მიუხედავად ამისა, შესაძლოა, „ორსიჩქარიანი ევროპის“ შესახებ მოწოდებები ნიდერლანდების საგარეო პოლიტიკურ ისთაბლიშმენთშიც ვიხილოთ. აღსანიშნავია ისიც, რომ ზუსტად 20 წლის წინ, შემდგომში უკვე VVD-ს ლიდერმა – ფრიტს ბოლკეშტეინმა (ვილდერსის ყოფილმა დამსაქმებელმა), ამ იდეას პირველმა გაუწია პროპაგანდა. მიუხედავად იმისა, რომ D66 ჯერ კიდევ ეწინააღმდეგება აღნიშნულ იდეას, უკანასკნელი საარჩევნო პროგრამა და დოქტრინა მის ერთ-ერთ შესაძლო ვარიანტად არსებობას არ გამორიცხავს.
რაც შეეხება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებთან ურთიერთობას, ამ მხრივ დიდი ცვლილებები არ არის მოსალოდნელი – უკრაინა და საქართველო, ორივე შეუერთდება ევროკავშირის შენგენის ზონაში უვიზო მიმოსვლის მქონე ქვეყნების რიცხვს და ასოცირების შეთახმებებსაც არ ემუქრება საფრთხე. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს ისიც, რომ რამდენიმე კვირის წინ, ნიდერლანდების ქვედა პალატამ ხმა უკვე მისცა უკრაინის ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების რატიფიცირებას. ეს კი მოხდა მას შემდეგ, რაც პრემიერ მინისტრმა რუტემ მოლაპარაკებები აწარმოა შეთანხმებაში დანართის გაკეთებაზე, იმ თემაზე რომელიც, ნიდერლანდელი სკეპტიკოსების შეშფოთებას იწვევდა. რაც შეეხება ზედა პალატას, იქ კენჭიყრის პროცედურა ჯერ არ გამართულა. ზედა პალატაში ხმის მიცემის პროცედურად მნიშვნელოვანი და ამასთანავე, ტაქტიკური საკითხია იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ ქვედა პალატაში კენჭისყრის დროს CDA-მ ხმა შეთანხმების რატიფიკაციის წინააღმდეგ მისცა. მიუხედავად იმისა, რომ CDA უკრაინის ასოცირების ხელშეკრულებას მხარს უჭერდა და მის რატიფიკაციაზე რეფერენდუმის გამართვასაც ეწინააღმდეგებოდა, უარის მიზეზად მათ საჯარო ურთიერთობების არგუმენტი მოიყვანეს. შეიძლება ითქვას, რომ აღნიშნული ხელშეკრულების რატიფიკაცია დიდი ალბათობით მოსალოდნელია. უფრო მეტიც, ნაკლებ სავარაუდოა, რომ ახალი მთავრობა რუსეთის მიმართ სანქციების დაწესების პოლიტიკას შეცვლის.
დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ნიდერლანდების საგარეო პოლიტიკა ჩვეულ სტილში გაგრძელდება. დიდი ალბათობით ის იქნება: ევროკავშირსა და ნატოზე ორიენტირებული; თურქეთის და რუსეთის პოლიტიკური რეჟიმების მიმართ კრიტიკული; და ევროკავშირის პერიფერიებზე არსებული იმ ქვეყნების მიმართ მხარდაჭერისკენ მიმართული, რომელიც მასთან ინტეგრაციას და პარტნიორობას ესწრაფვის
