*The text is available in Armenian and Azerbaijani languages
On July 15, 2020, the Georgian Institute of Politics (GIP) hosted an online public discussion about “Civic Integration-related Progress and Challenges of Ethnic Minorities in Georgia.” The discussion, which took place using the online platform ZOOM, was held within the framework of GIP’s ongoing Erasmus+ Jean Monnet project “Promote and Act for Europe” financially supported by the European Union.
The working language of the event was Georgian and the simultaneous translation to Azerbaijani and Armenian languages was provided. The event targeted ethnic minority groups of Kvemo Kartli and Samtskhe-Javakheti regions and aimed at discussing the issues related to the integration process of ethnic minorities in Georgia. Different views were presented from the governmental and non-governmental perspectives as well as from the representatives of the ethnic minority groups themselves. The online discussion was moderated by the project coordinator – Salome Kandelaki. Participation in the event was possible upon the registration in Zoom.
The first speaker Elnur Alisoy, the local coordinator of the project “Promote and Act for Europe” in Kvemo Kartli region and the Captain of the youth organization “Salam Platform” discussed the priorities that the ethnic minorities of the region have and put forward the key challenges they face in terms of civic integration.
In his speech, Elnur distinguished four key challenges: firstly, he addressed general problems related to the educational system in the country and the implications of these problems for civic integration of the ethnic minorities’ in Georgia. At the beginning, he stressed that the goals of the general education program are well-defined in official documents. However, it does not mean that it is well implemented in practice. According to Elnur, the situation in the schools that operate in non-Georgian languages is particularly problematic. The speaker has questioned the capability of the State to achieve the aforementioned goals. The second issue that Elnur raised is the language policy. He emphasized that the 4+1 program gives the ethnic minority youth an opportunity to get involved in civic processes. However, he noted that this does not apply to middle-aged people and the representative of the older generation. He recalled the recently conducted poll in Marneuli region according to which almost 70% of population living in Marneuli have never addressed the local government with any issue – be it a complaint, request for information or any other reason. This is a serious problem showing the need for refinement of the language policy and, even more importantly, the need for providing services in a bilingual manner. During the Covid-19 crisis, it became even more obvious that the government was not able to provide information to the ethnic minorities effectively. The third problem mentioned by Elnur was a low level of youth participation in solving regional issues. He claimed that there are some instances of persecuting youth activists by the governmental forces. As the last challenge, he discussed the ideological situation in Georgia. On the one hand, he mentioned that in all official documents there is a special emphasis on the importance of civic nationalism but in reality ethno-religious nationalism flourishes in Georgia.
The second speaker Norik Gasparyan, local coordinator of the project in Samtskhe-Javakheti region and a freelance journalist, talked about the problems the Armenian ethnic minorities face in the region as well as the needs and challenges that they permanently face with regard to civic integration. Norik mainly agreed with the points that Elnur raised in his speech and once again mentioned the positive impact of the 4+1 program.n addition to this, he also mentioned another state program “Teach and Learn with Georgia” according to which the Georgian speaking MA graduates are sent to teach Georgian language in the schools of the regions populated by ethnic minorities. On the other hand, he brought an example of a language barrier that ethnic minorities face in Javakheti while seeking public services. One issue that Norik also addressed in this regard is that as ethnic minorities are not able to receive public services in their own language, they switch to Russian, which Norik thinks is an important issue that civil society organizations need to take into account. . Norik also drew an emphasis on the fact that while talking about integration, we should also keep in mind that it is a bilateral process. In his final remarks, he recalled the information vacuum that the Armenian ethnic minorities faced during the Covid-19 crisis. Especially so, in the region of Kvemo Kartli, where ethnic Azerbaijanis are majority and Armenians are represented as “minorities among minorities”. He explained that during the pandemic, the attitude of the State towards different minorities varied as the state mostly concentrated on spreading the information in Azerbaijani language. The only issue Norik did not agree with Elnur was the persecution of ethnic minority youth. According to him, the problem of persecuting youth activists is present in other regions as well and is not explicitly related to ethnic minority populated areas.
Ms. Tina Gogheliani, Head of the Civic Equality Department at the State Minister’s Office for Reconciliation and Civic Equality delivered her speech from the state perspective and talked about the implemented programs in support of the integration of ethnic and religious minorities in Georgia. Ms. Gogheliani addressed the benefits that the EU provides for Georgian citizens under the framework of Association Agreement. In the introduction, she noted that thanks to the consistent and need-based actions taken towards the improvement of civic integration during the past 10 years, Georgia reached concrete positive outcomes. She proudly stressed that in Georgia, there are many representatives of the ethnic minority youthng with higher education and good qualifications. As for the problem related to the lack of information,, she claimed that the state implements many information campaigns in the minority populated regions and the challenge of the low levels of informedness is decreasing. Apart from this, she also talked about civic and political engagement of the ethnic minorities and mentioned the Consultation Councils established in Kakheti and Kvemo Kartli administrations, which she named as one of the instruments for developing joint solutions on the local level. As a positive example, she named the state internship program in the public sector for ethnic minority youth beneficiaries of the 4+1, which was introduced in 2017. Ms. Gogheliani also drew participants’ attention to the fact that the geographic area of teaching the language has extended. However, she admitted that problems in this direction still persist. By the end of her speech, she happily mentioned that this is the first time when in the state document related to integration, the priority is given to the support of small communities of ethnic minorities and gender mainstreaming.
The last panelist of the online discussion was Mr. Koba Chopliani, Coordinator of the Council on National Minorities under the Public Defender’s Office. He spoke from the prism of a human rights observer and assessed the country’s situation regarding the civic integration of ethnic minorities and talked about the perspectives of their equal participation in the EU integration process. Mr. Chopliani started his speech by making a short historical overview of the civic integration process in Georgia, which after the independence progressed with considerable hindrances. However, at some point, the state and society realized the significance of this matter and some measures were taken. Despite this, activities were not planned effectively. He mainly talked about the quality of translation of school textbooks and expressed his concern that these textbooks are not adapted to the needs of ethnic minorities.He also drew an emphasis on the media environment and the importance of providing information about current developments in Georgia in Armenian and Azerbaijani languages as well.
The speeches were followed by a Q&A session. The attendees were given the opportunity to ask critical questions and express their opinions. During the discussion, particular attention was drawn towards the youth persecution problem that Elnur raised and Ms. Chopliani promised to meet the ethnic minority youth and discuss this issue. Moreover, the representative of the Erasmus + Office in Georgia – Lika Ghlonti offered Elnur and Norik to meet and talk about the possibilities of increasing the involvement of ethnic minorities in the Erasmus + educational programs.
The online discussion was recorded and the videos are available in Georgian, Armenian and Azerbaijani languages (see below).
Gürcüstanda etnik azlıqların vətəndaş cəmiyyətinə inteqrasiyası ilə bağlı inkişaf və çağırışlar
2020-ci ilin 15 iyul tarixində Gürcüstan Siyasət İnstitutu (GIP) “Gürcüstanda etnik azlıqların vətəndaş cəmiyyətinə inteqrasiyası ilə bağlı inkişaf və çağırışları” mövzusunda onlayn müzakirə keçirdi. Müzakirə gürcü dilində keçirildi, lakin eyni zamanda erməni və azərbaycan dillərinə sinxron tərcümə təmin olundu.
Diskussiya Erasmus + Jan Mone layihəsi “Avropa üçün həvəsləndir və hərəkətə keç” çərçivəsində həyata keçirildi. Layihə etnik azlıq nümayəndələri arasında Avropa məsələləri ətrafında müzakirələrin həvəsləndirilməsinə xidmət edir. Tədbirin hədəf auditoriyası Kvemo Kartli və Samtsxe-Cavaxetidə yaşayan etnik azlıq nümayəndələri idilər.
Onlayn müzakirənin 4 məruzəçisi var idi və görüşə “Avropa üçün həvəsləndir və hərəkətə keç” layihəsinin koordinatoru Salome Kandelaki moderasiya etdi. Tədbirdə iştirak etmək üçün öncədən zoom proqramında qeydiyyatdan keçmək lazım idi. İctimai çıxış haqqında məlumat hədəf auditoriyalara elektron poçt ünvanı və “Facebook event” vasitəsilə bildirildi. Onlayn diskussiyanın video vasitəsilə çəkilirdi və video material gürcü, erməni və azərbaycan dillərində mövcuddur.
Onlayn tədbirin ilk iki məruzəçisi Jan Mone Eramus + “Avropa üçün həvəsləndir və hərəkətə keç” layihəsinin Kvemo Kartli yerli koordinatoru və gənclər təşkilatı “Salam Platforması”-nın kapitanı Elnur Əlisoy oldu. Elnur Kvemo Kartlidə etnik azlıqların prioritetləri haqqında danışdı və etnik azlıqların vətəndaş cəmiyyətinə inteqrasiyasına mane olan əsas, önəmli çağırışları ayıraraq bizə bildirdi. Elnur məruzəsində əsas 4 çağırış haqqında məlumat verdi: Etnik azlıqların inteqrasiya prosesində təhsil sistemi ilə bağlı özünü mənfi olaraq göstərən çağırışı qeyd etdi. Onun dediyinə görə Ümumtəhsil Milli Hədəfləri olduqca gözəl işlənilmiş bir sənəd olmağına baxmayaraq praktik olaraq hər yerdə effektiv yerinə yetirilmir. Elnurun çıxışına əsasən, qeyri-gürcüdilli məktəblər xüsusilə mürəkkəb vəziyyətdədirlər – qeyd olunan məktəblərin dövlət sxeminə müvafiq olaraq vətəndaşın formalaşmasını nə dərəcədə yerinə yetirməsi sual altındadır. Elnurun ayırdığı ikinci məsələ dil siyasətidir. O bildirdi ki, 1+4 proqramı olduqca uğurlu proqramdır və bu proqram gənclərə gürcü dilini öyrənməklə bərabər ictimai proseslərdə iştirakı da gücləndirir. Lakin bu ancaq gənc nəslə aiddir. Orta yaş nəsil və ya nənə-babaların nəsli bu proqramlardan yararlana bilmir, onlar dili bilmirlər və düzdür, bunun struktur səbəblərini araşdırmaq bizi məsələdən uzaqlaşdıra bilər, amma dili bilməmək onların günahı deyil. Marneulidə aparılmış araşdırmaların nəticələrinə görə Marneuli əhalisinin 70% heç bir vaxt yerli hakimiyyətə hər hansısa bir tələb və ya xahişlər müraciət etməyib. Bu isə olduqca ciddi problemdir və hökumət bu məsələ görməzlikdən gəlir. Elnur deyir ki, hökumət faktiki olaraq yeni nəslin böyüməsini gözləyir. Buna görə də dil siyasəti bir daha işlənilməlidir və bu mərhələdə dövlət xidmətlərində ikidilli xidmət təmin olunmalıdır. Koronavurusun yayıldığı zaman məlum oldu ki, hökumət gərəkli informasiyanı etnik azlıqlara çatdıra bilmir. Elnurun sadaladığı üçüncü problem isə gənclərin regional məsələlərə qərar verilmə prosesində iştirakının aşağı olması idi. Regionda yerli hakimiyyər gənc fəalları təqib edir, onları sıxışdırır. Elnurun səsləndirdiyi son məsələ isə Gürcüstanda olan ideoloji vəziyyətlə bağlı idi. O qeyd etdi ki, bütün rəsmi sənədlərdə dövlət üçün əhəmiyyətli və hədəf olan məsələ vətəndaş milliyyətinin inşasıdır, lakin Elnurun dediyinə görə, real həyatda etnik və dini milliyyətçilik ideologiyası baş alıb gedir.
İkinci panel məruzəçisi Norik Qasparyan idi. O, adıçəkilən layihənin Samtsxe-Cavaxeti yerli koordinatoru və media təşkilat “Alik Media”-nın jutnalistidir. O, Cavaxeti və Kvemo Kartlidə etnik azlıqların rastlaşdığı regional problemlər və etnik azlıqların vətəndaş cəmiyyətinə inteqrasiya baxımından hansı çağırışlar qarşısında qaldıqları haqqında danışdı. Norik Qasparyan öncəki məruzəçinin dəyərləndirməsini dəstəklədi və əlavə etdi ki, 1+4 proqramı ilə bərabər “Gürcüstanla bərabər öyrət və öyrən” proqramının önəmini də vurğuladı. Bu proqram vasitəsilə gürcüdilli magistrantları ermənidilli və azərbaycandilli əhalinin yaşadığı məntəqələrin məktəblərinə göndərirlər və onlar orada uşaqlara gürcü dili öyrədir. Bu isə uşaqlara 4+1 proqramı çərçivəsində imtahan verməyə yardım edir. Norik Elnurun çıxışında gənclərin təqib olunması və sıxışdırılması ilə bağlı fikri ilə razılaşmadığını bildirdi. Norikin fikrincə bu tendensiya gürcüdilli əhalini də eyni səviyyədə narahat edir. Dil maniyəsi problemini Norik də irəli çəkdi və Cavaxetidə Ədliyyə Evində olan dil maniyələrindən danışaraq misallar çəkdi. O bildirdi ki, dövlət xidmətlərindən gürcü dilində yararlana bilməyənlərə xidməti rus dilində göstərirlər – bu isə tamamilə anlaşılmazdır. Burada Norik işin yerinə yetirilmə prosesi ilə deyil, sadəcə elementar xidmət haqqında danışırdı. O, həmçinin, inteqrasiya mövzusunda söhbət edərkən bunun qarşılıqlı proses olması məsələsinə də xüsusi vurğu verdi. Adətən etnik azlıqların nə etməli olduqları haqqında danışırlar, lakin cavab olaraq digər ictimaiyyət üzvləri nə addımlar atmalıdır – bu haqda danışmırlar. Son olara Norik pandemiya zamanı mövcud olan informasiya vakumu və Kvemo Kartlinin ermənidilli əhalisinin “azlıqlar içərisində azlıq” olduğunu haqqında danışdı. Dövlət bu vəziyyətdə ermənidilli azlıqlarla müqayisədə azərbaycandilli əhaliyə qarşı daha fərqli idi.
Üçüncü məruzəçi isə Barışıq və Vətəndaş Bərabərliyi məsələləri üzrə Gürcüstan Dövlət Nazirlər Aparatənın Vətəndaş Bərabərliyi Şöbəsinin sədri Tinatin Ğoğeiani idi. Tina xanım məsələni dövlətin nəzər nöqtəsindən müzakirə etdi, etnik azlıqların vətəndaş cəmiyyətinə inteqrasiyasına şərait yaratmağa yönəlmiş, həyata keçirilən layihə və proqramlar haqqında danışdı. O, həmçinin, Avropa Birliyinin və Gürcüstan arasında imzalanmış tərəfdaşlıq müqaviləsi çərçivəsində Avropa Birliyinin Gürcüstan vətəndaşlarına təklif etdiyi informasiya kampaniyaları haqqında da danışdı. O bildirdi ki, son on il ərzində ardıcıl və ehtiyaclara yönəlmiş vətəndaş inteqrasiyası siyasətinin həyata keçirilməsi konkret nəticələr verdi. Onun dediyinə görə bizim keyfiyyətli təhsil almış etnik azlıqların nümayəndələri gənclərimiz var və onlar müxtəlif dövlət proqramlarında iştirak edirlər. Ğoğelini xanımın dediklərinə əsasən dövlət etnik azlıqlar üçün bir çox informasiya kampaniyaları həyata keçirir və onların nəticəsində məlumatlandırma ilə bağlı problemlər get-gedə azalır. O, etnik azlıqların siyasə və mülki məşğulluğu məsələsinə toxundu və müsbət nümunə olaraq Kvemo Kartli və Kxeti administrasiyalarında tətbiq olunmuş məşvərət şurasının adını çəkdi. Tina xanım bunu yerli səviyyədə məşvərət prosesi və problemlərin həlli yollarının işlənilməsi aləti olaraq göstərdi. Müsbət nümunə olaraq o, həmçinin, 2017-ci ildən bəri 1+4 proqramının benefisiarları üçün tətbiq olunmuş dövlət işlərində etnik azlıqlar üçün staj proqramları haqqında danışdı. Onun dediyinə görə dini xadimlər, hərbi xidmət göstərənlər və digərləri üçün gürcü dili kurslarının coğrafi arealı genişləndirildi. Bununla yanaşı o bildirdi ki, dil maniyəsi əhalinin orta yaş təbəqəsi üçün yenə də önəmli məsələ olaraq qalır. Dövlətin vətəndaş inteqrasiyası istiqamətində yeni strategiyasında ilk dəfə olaraq gender mövzusunun aktuallaşdırılması və azsaylı etnik azlıqlara dəstək nəzərdə tutulub.
Onlayn müzakirənin son məruzəçisi Xalq Müdafiəçisi yanında fəaliyyət göstərən milli azlıqlar şurasının koordinatoru Koba Çopliani idi. O, Gürcüstanda etnik azlıqların vətəndaş cəmiyyətinə inteqrasiya prosesini obyektiv müşahidəçi prizmasından dəyərləndirdi və Avrointeqrasiya prosesində iştirak nöqteyi-baxımından bərabər imkanlar haqqında danışdı. Cənab Çopliani qeyd etdi ki, rus və sovet inteqrasiyası və sonrakı müstəqillik zamanı inteqrasiya prosesi maniyələrlə həyata keçirildi. Amma sonra bu məsələnin önəmi anlaşıldı və müxtəlif tədbirlərin həyata keçirilməsi planlaşdırıldı. Buna baxmayaraq, təəssüf ki, bu fəaliyyətlər və onların keyfiyyəti zamana uyğun olaraq effektiv deyil. O, dərsliklərdə həm təcümə, həm də məzmun etibarı ilə bağlı problemləri və etnik azlıqların mühitinə və onların ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmamasını xüsusi ilə qeyd etdi. Gürcüstanda azərbaycandilli və ermənidilli dərsliklərin çapının uzun müddətdir təşkil oluna bilməməsini də vurğuladı. Bundan əlavə o, televiziya məkanına toxundu və etnik azlıqların dillərində Gürcüstanda baş verən hadisələr haqqında televiziya vasitəsilə məlumatın ötürülməsinin mühimliyindən danışdı.
Məruzələrdən sonra auditoriya suallar verməsi və şərh etmələri üçün imkan yaradıldı. Diskussiya zamanı Elnurun səsləndirdiyi, gənclərin sıxışdırılması məsələsi üzərinə xüsusi vurğu verildi və cənab Koba məsələnin ayrıca müzakirəsi üçün hazır olduğunu bildirdi. Bundan əlavə, Erasmus+ Gürcüstan ofisinin nümayəndəki Lika Ğlonti etnik azlıqların nümayəndələri olan məruzəçilərə əlaqə saxlayıb görüşməyi, Erasmus+ tədris proqramlarında etnik azlıqların iştirakının artırılması istiqamətində əməkdaşlıq barədə danışmağa hazır olduğunu təklif etdi.
Օնլայն քննարկում. Վրաստանում էթնիկ փոքրամասնությունների քաղաքացիական ինտեգրման հետ կապված առաջընթացն ու մարտահրավերները
2020 թվականի հուլիսի 15-ին, Վրաստանի քաղաքականության ինստիտուտը (GIP) քննարկում էր կազմակերպել` «Վրաստանում ազգային փոքրամասնությունների քաղաքացիական ինտեգրման հետ կապված առաջընթացն ու մարտահրավերները» թեմայով: Քննարկումը տեղի ունեցավ Zoom առցանց պլատֆորմի միջոցով` վրացերենով, միաժամանակ ապահովված էր նաև հայերեն և ադրբեջաներեն թարգմանություն:
Քննարկումն անցկացվեց Եվրամիության կողմից ֆինանսավորվող` Erasmus + Ժան Մոնե ծրագրի «Խրախուսիր և գործիր հանուն Եվրոպայի» շրջանակներում, որի նպատակն էթնիկ փոքրամասնությունների հարցերով քննարկման խրախուսումն է: Միջոցառման թիրախային խումբը Քվեմո Քարթլիում և Սամցխե-Ջավախեթիւոմ բնակվող ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներն էին:
Օնլայն քննարկումն ուներ 4 բանախոս, մոդերատորը` «Խրախուսիր և գործիր հանուն Եվրոպայի» ծրագրի համակարգող Սալոմե Կանդելակին էր: Միջոցառմանը մասնակցելու համար ցանկացողները նախապես գրանցվել էին Zoom-ում, ինչպես նաև թիրախային խումբը միջոցառման մասին տեղեկատվություն էր ստացել էլ. հասցեով և Ֆեյսբուքի միջոցով:
Առաջին բանախոսը Էլնուր Ալիսոյն էր` Ժան Մոնե ծրագրի տեղական համակարգող Քվեմո Քարթլիում և «Սալամ» երիտասարդական կազմակերպության կապիտան: Նա խոսեց Քվեմո Քարթլիում բնակվող ազգային փոքրամասնությունների առաջնահերթությունների մասին և առանձնացրեց հիմնական մարտահրավերները` քաղաքացիական ինտեգրման տեսանկյունից: Էլնուր Ալիսոյը իր ելույթում առանձնացրեց 4 հիմնական մարտահրավեր: Կրթական համակարգում առկա մարտահրավերներ, ինչը բացասական է անդրադառնում ազգային փոքրամասնությունների ինտեգրման տեսանկյունից: Նրա խոսքով` ընդհանուր կրթության ազգային նպատակները շատ լավ են գրված, թեև գործնականում այս ամենն արդյունավետ չի իրագործվում: Էլնուրն ասում է, որ հատկապես ծանր իրավիճակ է ոչ վրացալեզու դպրոցներում: Հարցական է մնում, թե որքանով են դպրոցները կարողանում պետական սխեմայի համաձայն քաղաքացի ձևավորել: Ըստ Էլնուրի` 2-րդ խնդիրը լեզվի վերաբերյալ քաղաքականությունն է: Նրա խոսքով 1+4 ծրագիրը, որը իր հերթին շատ լավ ծրագիր է և հնարավորություն է տալիս երիտասարդներին` վրացերենի իմացության հետ մեկտեղ ներգրավել քաղաքացիական գործընթացներին: Սակայն այս ծրագիրը վերաբերում է երիտասարդներին, իսկ մեծահասակ մարդիկ այս ծրագրից չեն կարող օգտվել: Մարնեուլիում իրականացված հետազոտության համաձայն` Մարնեուլիի բնակչության 70%-ը չի դիմում իշխանություններին` որևէ հարցի շուրջ, ինչը լուրջ խնդիր է: Այդ պատճառով լեզվի քաղաքականությունը պետք է վերամշակել և այս փուլում ծառայություններն ապահովել երկու լեզվով: Կորոնավիրուսի հետ կապված ճգնաժամի ժամանակ պարզ է դարձել, որ կառավարությունը չի կարող տեղեկատվություն հասցնել ազգային փոքրամասնություններին: Երրորդ խնդիրըն` ըստ էլնուրի, երիտասարդների ցածր ներգրավվածությունն է շրջանային հարցերի որոշման գործընթացում: Շրջաններում տեղի իշխանությունների կողմից երիտասարդ ակտիվիստները ճնշումների են ենթարկվում: Վերջին մարտահրավերը Վրաստանում առկա գաղափարախոսական իրավիճակն է: Նրա խոսքով` բոլոր պաշտոնական փաստաթղթերում ասվում է, որ պետության համար կարևոր է քաղաքացիական նացիոնալիզմը, թեև իրական կյանքում, էթնո-կրոնական նացիոնալիզմ է ծաղկում:
Երկրորդ բանախոսը Նորիկ Գասպարյանն էր, ով նույն ծրագրի համակարգողն է` Սամցխե-Ձավախեթիի շրջանում, ինչպես նաև հանդիսանում է լրագրող: Նա խոսեց քաղաքացիական ինտեգրման տեսանկյունից առկա խնդիրների և մարտահրավերների վերաբերյալ, նաև այն խնդիրների մասին, որոնց առընչվում են Սամցխե-Ջավախեթիի և Քվեմո Քարթլիի շրջաններում բնակվող ազգային փոքրամասնությունները: Նորիկ Գասպարյանը հիմնականում կիսեց իրեն նախորդող բանախոսի կարծիքները և ավելացրեց, որ 1+4 ծրագրի հետ մեկտեղ, նաև կարևոր է «Սովորեցրու և սովորիր Վրաստանի հետ միասին» ծրագիրը, որի միջոցով վրացալեզու մագիստրանտներին ուղարկում են հայալեզու և ադրբեջանալեզու դպրոցներ: Լեզվի խնդիրը բարձրացրեց նաև Նորիկը և օրինակ բերեց Ջավախեթիում արդարադատության տներում առկա լեզվի խնդիրները: Նա նշեց, որ եթե պետական ծառայություններից վրացերենով չեն կարողանում օգտվել, ապա նրանց ծառայությունները մատուցվում են ռուսերենով, ինչն անհասկանալի է: Այդ դեպքում, նա չէր խոսում գործի վարույթի մասին, այլ էլեմենտար ծառայությունը նկատի ուներ: Նա նաև ընդգծեց, որ երբ խոսում են ինտեգրման մասին, չպետք է մոռանանք, որ ինտեգրացիան երկկողմ գործընթաց է: Հաճախ խոսում են, թե ինչ պետք է անեն ազգային փոքրամասնությունները, սակայն ոչ ոք չի խոսում այն մասին, թե ինչ պատասխան քայլեր պետք է անի մնացած հասարակությունը: Եվ վերջում, նա հիշեց համավարակի ժամանակ առկա տեղեկատվական վակուումը և Քվեմո Քարթլիում բնակվող հայելին բնութագրեց որպես «փոքրամասնություն` փոքրամասնության մեջ»: Այդ դեպքում, պետության մոտերումն ադրբեջանցիների հանդեպ տարբեր էր: Էլնուր Ալիսոյի հետ նա չհամաձայնեց այն տեսակետի վերաբերյալ, որ ակտիվիստները ճնշման են ենթարկվում ազգային հողի վրա: Նրա կարծիքով` ճնշումները հավասարապես լինում են նաև վրացալեզու բնակչության մոտ:
Միջոցառման հաջորդ բանախոսը Թինաթին Ղողելիանին էր` Վրաստանի հաշտեցման և քաղաքացիական հավասարության հարցերով պետնախարարության` քաղաքացիական հավասարության դեպարտամենտի ղեկավար: Տիկին Ղողելիանին հանդես եկավ պետության դիրքից և խոսեց ազգային փոքրամասնությունների ինտեգրման տեսանկյուն„ց իրականացված ծրագրերի վերաբերյալ: Նա ուշադրություն դարձրեց տեղեկատվական արշավին, որը Եվրամիությունն առաջարկում է Վրաստանի քաղաքացիներին` Եվրամիության և Վրաստանի միջև ստորագրված ասոցացման համաձայնագրի շրջանակներում: Նա նշեց, որ վերջին տասնամյակի ընթացքում, կայուն և կարիքների վրա հիմնված քաղաքացիական ինտեգրման քաղաքականությունը շոշափելի արդյունքներ է գրանցել: Նրա խոսքով` մենք ունենք ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչ երիտասարդներ, որոնք որակյալ կրթություն են ստացել և մասնակցել տարբեր պետական ծրագրերի: Տիկին Ղողելիանիի փոխանցմամբ` պետությունը տարբեր տեսակի տեղեկատվական արշավներ է կազմակերպում ազգային փոքրամասնությունների համար, ինչի արդյունքում տեղեկատվածության խնդիրը նվազում է: Նա անդրադարձավ ազգային փոքրամասնությունների քաղաքական և քաղաքացիական մասնակցության հարցին և դրական օրինակ բերեց Քվեմո Քարթլիում և Կախիթիի վարչական շրջանում ներդրված խորհրդակցական խորհուրդները, ինչն, ըստ նրա, տեղական մակարդակում խորհրդակցություններից խնդիրների լուծման ճանապարհներ մշակելու միջոց է: Որպես դրական օրինակ` նա նշեց հանրային ծառայությունում գործող պրակտիկայի ծրագիրը, որը ներդրվել է 2017 թվականից` 1+4 ծրագրի շրջանավարտների համար: Նրա խոսքով` նաև ավելացել է վրաց լեզվի ուսուցման արեալը, ինչպես կրոնական անձանց, այնպես էլ զինվորականների համար։ Թեև, նա նաև նշեց, որ լեզվի խնդիրը շարունակում է մարտահրավեր մնալ միջին տարիքի բնակչության համար: Նրա խոսքով` պետության նոր ռազմավարության մեջ առաջնահերթություն է համարվում գենդերային մեյնսթրիմինգն ու փոքրաթիվ ազգային փոքրամասնությունների աջակցությունը: Սա առաջին անգամ է տեղի ունենում:
Օնլայն քննարկման վերջին բանախոսը Վրաստանի մարդու իրավունքներին կից ազգային փոքրամասնությունների խորհրդի համակարգող Կոբա Չոփլիանին էր: Նա խոսեց մարդու իրավունքների պաշտպանի և դիտորդի դիրքերից, գնահատեց Վրաստանում ազգային փոքրամասնությունների քաղաքացիական ինտեգրման գործընթացն ու խոսեց հավասար հնարավարությունների մասին` եվրաինտեգրման գործընթացում ներգրավվելու տեսանկյունից: Պարոն Չոփլիանին նշեց, որ ռուսական և խորհրդային ինտեգրման դաշտը և հետագայում արդեն անկախության ժամանակ ինտեգրման գործընթացը շոշափելի ձգձգուներով է իրականացվել: Սակայն, հետագայում հասկացվել է այս հարցի կարևորությունն ու տարբեր միջոցառումներ է կազմակերպվել: Այնուամենայնիվ, ցավոք, այս միջոցառումներն ու դրանց որակը ժամանակի տեսանկյունից արդյունավետ չեն: Նա ընդգծեց դասագրքերի խնդիրը, ինչպես թարգմանության որակի, այնպես էլ բովանդակության տեսանկյունից ու նշեց, որ այս դասագրքերը ադապտացված չեն ազգային փոքրամասնությունների համար: Երկար ժամանակ չեն հրատարակվել ադրբեջանալեզու ու հայալեզու դասագրքեր: Բացի դրանից, նա անդրադարձավ նաև հեռուստատեսությանը և ուշադրություն դարձրեց ազգային փոքրամասնությունների լեզուներով հեռուստատեսությամբ` Վրաստանում տեղի ունեցող զարգացումների վերաբերյալ տեղեկատվության մատակարարման անհրաժեշտությանը:
Ելույթներից հետո լսարանին հարց տալու և մեկնաբանություն անելու հնարավորություն տրվեց: Քննարկման ժամանակ հատկապես ուշադրություն դարձվեց Էլնուր Ալիսոյի կողմից առաջ քաշված` երիտասարդներին ճնշելու հարցին: Պարոն Կոբա Չոփլիանին հետագայում այս հարցերը առանձին քննարկելու ցանկություն հայտնեց: Բացի այդ` Էրասմուս + Վրաստանի գրասենյակի ներկայացուցիչ Լիկա Ղլոնտի կողմից ազգային փոքրամասնությունները ներկայացնող բանախոսների հանդեպ առաջարկություն հնչեց, որ վերջիններս կապվեն և հանդիպեն Էրասմուս +-ի շրջանակներում ագային փոքրամասնությունների ներգրավվածությունը ավելացնելու հնարավորության վերաբերյալ, ինչին համաձայնեցին բանախոսները:
